Centrum voor Openbare Orde en Veiligheid

J.G. Brouwer

Een verkorte versie verscheen eerder in de Telegraaf van 26 oktober 2019

De afkorting boa staat voor bijzondere opsporingsambtenaar. In Nederland werken bij benadering 25.000 boa’s bij ongeveer 1100 verschillende instanties. We komen ze tegen bij publiekrechtelijke overheden als ministeries, gemeenten, provincies en Staatsbosbeheer, maar bijvoorbeeld ook bij privaatrechtelijke organisaties als de Nederlandse Spoorwegen en natuurbeschermingsorganisaties.

Het is de taak van een boa om strafbare feiten op te sporen. Een kleine 5000 doen dat in openbaar vervoer door bijvoorbeeld zwart rijden aan te pakken.  Een kleine 3000 boa’s houden zich bezig met milieuovertredingen. 850 boa’s checken op de nakoming van de Leerplichtwet. 700 boa’s werken er in de sfeer van de sociale wetgeving; zij pakken bijvoorbeeld bijstandsfraude aan.

Ongeveer 4000 boa’s sporen overtredingen van regelgeving op voor de handhaving waarvan gemeenten verantwoordelijk zijn. Een slordige 11000 boa’s ten slotte werken bij de politie, vaak in een technische of administratieve functie.

Naast bijzondere, zijn er ook gewone opsporingsambtenaren. Ongeveer 40.000. Deze duiden we meestal aan met politieagent. De aard van zijn taak verschilt in niets van die van de boa, behalve dan dat zijn taak veel ruimer is. De opsporing hoeft in zijn geval niet beperkt te blijven tot strafbare feiten binnen een specifiek domein.

De gewone opsporingsambtenaar mag zich met de opsporing van alle strafbare feiten bezighouden. In de praktijk blijft die echter beperkt tot slechts enkele specifieke strafwetten. Het Wetboek van Strafrecht, de Opiumwet en de Wegenverkeerswet nemen hiervan een groot deel van voor hun rekening.

Met wet- en regelgeving die de boa handhaaft, bemoeit de politieagent zich in beginsel niet. Dat is een kwestie van efficiency. Vaak mist hij hiervoor ook de specifieke deskundigheid. Een politieagent heeft bijvoorbeeld geen verstand van eisen die in de Warenwet of de Vuurwerkwet staan.

Om de gewone opsporingsambtenaar bij zijn taakuitoefening te faciliteren, kent de wetgever een aantal bevoegdheden aan hem toe. Hij mag bijvoorbeeld iemand die een strafbaar feit begaat naar zijn naam en adres vragen, indien nodig zelfs meenemen naar het bureau voor verhoor en vooraf fouilleren. En indien het echt niet anders kan, mag een gewone opsporingsambtenaar volgens de Politiewet zelfs gepast geweld gebruiken.

Die laatste bevoegdheid missen de boa’s. En daarin willen de BOA-bonden verandering brengen, vooral voor die boa’s’ die in de publieke ruimte opereren. Zij vragen om twee verdedigingsmiddelen: pepperspray en de wapenstok. Daarmee kunnen zij zich beter te weer stellen tegen mensen die hen proberen te mishandelen.

Maar dit stuit er op de nodige weerstand. Als boa’s echter dezelfde taak uitvoeren als de gewone opsporingsambtenaren, welk argument valt er dan te bedenken om alleen de eerste groep met geweldsmiddelen uit te rusten.

Aan de politieagent staan geweldsmiddelen ter beschikking met als primair doel de naleving van het recht af te dwingen, niet om zich zelf te verdedigen, zegt een geharnaste tegenstander.

Ik waag ik te betwijfelen of dit een juiste interpretatie van de Politiewet is. En overigens, is zelfverdediging niet ook het handhaven van het recht: het strafrechtelijk verbod van mishandeling?

Een tweede argument is dat een politieagent ook de openbare orde moet handhaven. Maar dat doet een boa evenzeer als hij het strafbare feit weet te voorkomen dan wel te beëindigen zonder een proces-verbaal op te maken tegen een persoon. Alleen staat hem uitsluitend zijn overredingskracht ter beschikking.

Een derde argument snijdt meer hout. De boa is er niet voor opgeleid om geweld te gebruiken. Niets is er echter op tegen om dit dan voortaan wel te doen. Naast de basisopleiding moet er dan een extra opleiding worden gevolgd zodat de boa ten minste gaat voldoen aan de eisen van ‘De Regeling Toetsing Geweldbeheersing boa en ambtenaren van bijzondere opsporingsdiensten’.

Sommige boa’s hebben dat parcours al afgelegd en beschikken nu al over politiebevoegdheden en geweldsmiddelen. Van een principiële discussie is derhalve geen sprake.

Niet elke boa hoeft van meet af aan over geweldsbevoegdheden te beschikken. De wetgever kan bepalen wanneer welke boa, in welk domein, op welk moment van een geweldsmiddel gebruik mag maken.

B. Roorda & J.G. Brouwer

Een bord met de tekst ‘LET OP AGRESSIEVE ANTI ABORTUS DEMONSTRANTEN’. waarschuwt bezoekers van abortuskliniek Het Vrelinghuis in Utrecht.[1] Ook in andere gemeenten worden anti-abortusdemonstranten als hinderlijk en soms zelfs als intimiderend ervaren.[2] Dat bewijst een rondgang van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS).[3]

Om die reden pleit het Humanistisch Verbond – geïnspireerd door het Australische, Canadese en Engelse recht – voor het instellen van bufferzones rond abortusklinieken.[4] Volgens de Minister van VWS is dat een goed idee: ‘Vrouwen moeten zich bij de entree van de kliniek niet hoeven te verantwoorden tegenover een wildvreemde over wat zij daar gaan doen. En al helemaal niet op zo’n moeilijk moment in hun leven!’[5]

Biedt ons recht hiervoor echter wel de ruimte?

Fundamenteel mensenrecht

Onder meer in artikel 9 Grondwet en artikel 11 Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM) wordt het fundamentele recht om te demonstreren gegarandeerd. Dat recht wordt ruim uitgelegd. Een demonstratie mag kwetsen, choqueren en verontrusten. Het Europese Hof heeft dit al meerdere keren beslist: ‘Such are the demands of that pluralism, tolerance and broadmindedness without which there is no “democratic society”.’[6]

Onze Grondwet in combinatie met de Wet openbare manifestaties (Wom) is zo mogelijk nog strenger: de inhoud van een demonstratie mag überhaupt geen reden zijn om een demonstratie te beperken, te verbieden of te beëindigen.[7]

Maken individuele demonstranten zich echter schuldig aan uitingen en gedragingen die strafbaar zijn gesteld door onze formele wetgever, dan staat de demonstratievrijheid niet in de weg aan hun strafrechtelijke vervolging. Intimidatie is strafbaar volgens artikel 284 Wetboek van Strafrecht. Dit verbod lijkt de anti-abortusdemonstranten echter niet te raken. Zij beperken zich tot het tonen van posters met foetussen en het uitdragen van pro-life-standpunten. Evenmin maken zij zich schuldig aan bijvoorbeeld het strafbaar beledigen van een groep mensen, het aanzetten tot haat dan wel strafbare discriminatie of opruiing.[8]

Binnen gezichts- en geluidsafstand

Beperkingen naar plaats, tijdstip en/of vorm zijn echter wel toegestaan, althans voor zover zij noodzakelijk zijn ter bescherming van de gezondheid, in het belang van het verkeer dan wel ter bestrijding of voorkoming van wanordelijkheden.[9] Stel dat de demonstranten de ingang van de kliniek fysiek blokkeren, dan kan een beperking – of zelfs een verbod of beëindiging – van de demonstratie gerechtvaardigd zijn.[10]

Tegelijkertijd geldt dat demonstranten in beginsel het recht hebben om zelf de plaats, het tijdstip en de vorm van hun betoging te kiezen.[11] Op autoriteiten rust zelfs een inspanningsverplichting om een demonstratie plaats te laten vinden binnen gezichts- en geluidsafstand van het object waartegen zij zich richt. Een demonstratie dient volwaardig gezien en gehoord te kunnen worden, voor verwijzing naar een plaats achteraf biedt de demonstratiewetgeving geen ruimte.[12] [BR1] 

De Rechtbank Limburg overwoog recentelijk dat de abortuskliniek een plaats is waarbij zwaardere voorschriften kunnen worden gesteld aan het recht om te demonstreren. Het voorschrift van een burgemeester dat de anti-abortusdemonstratie aan de overzijde van de straat dient plaats te vinden, acht deze rechter daarom gerechtvaardigd, mede omdat bij een vorige anti-abortusdemonstratie een demonstrant een voorschrift had overtreden en bezoekers van de anti-abortuskliniek de wijze van demonstreren als zeer hinderlijk hadden ervaren.[13]

Voor dergelijke overwegingen bestaat echter geen grond in ons recht. Anders dan het Duitse recht kennen wij geen bijzondere plaatsen met beperkte demonstratievrijheid. Het voorkomen of beëindigen van wanordelijkheden is en blijft het criterium. In de beoordeling van de noodzaak hiertoe kan de plaats een rol spelen,[14] althans als de demonstranten zelf die wanordelijkheden (dreigen te) veroorzaken.[15]

Een gedraging van een enkele demonstrant bij een voorgaande demonstratie is evenmin een valide reden voor een beperking. Een als zeer hinderlijk ervaren boodschap kan sowieso nooit een reden zijn voor een beperking. Formeel kent de burgemeester de inhoud van de demonstratie immers niet.[16] Wel het doel, maar eigen aan demonstreren is nu juist dat het vaak om onwelgevallige oproepen gaat.

Instructief – ook voor ons – in dit verband is een uitspraak van het Hooggerechtshof van de VS, waarin het een door de overheid van Massachusetts ingestelde bufferzone rondom abortusklinieken in strijd oordeelt met de vrijheid van meningsuiting. De overheid mag, zo overweegt het Hooggerechtshof, actievoerders niet het recht ontzeggen om hun mening bij de ingang van een kliniek kenbaar te maken, zolang er geen sprake is van het verhinderen van de toegang of van het daadwerkelijk lastigvallen van de bezoekers.[17]

Civielrechtelijk verbod

Zou een abortuskliniek zelf nog enige actie in rechte kunnen ondernemen? In 1987 legt de Rechtbank Arnhem aan een anti-abortusactievoerder een verbod op om in een straal van 150 meter rond de kliniek actie te voeren op grond van een onrechtmatige daad. De actievoerder spreekt bezoekers van de kliniek aan met ‘moordenaars’ en toont hen afbeeldingen van foetale resten in combinatie met de Christusfiguur. Volgens de rechter weegt het belang van de kliniek zwaarder dan het belang van de vrijheid van meningsuiting van de actievoerder. Vrouwen dienen vrijelijk en ongestoord de kliniek te kunnen betreden zodat op verantwoorde wijze een zwangerschapsonderbreking kan plaatsvinden.[18]

Drie jaren later krijgt dezelfde actievoerder van de Rechtbank Middelburg wederom een civielrechtelijk verbod. Ditmaal wordt het hem verboden om gedurende zes maanden in een straal van 250 meter rond een abortuskliniek in het Zeeuwse Groede actie te voeren. De rechter overweegt daarbij: ‘Al is niet gebleken dat het optreden van gedaagden in zoverre onrechtmatig zou zijn dat zij de bezoekers van de kliniek ook lichamelijk lastig vallen, de enkele confrontatie met woord (kindermoord) en beeld (foto’s) is voldoende om van onrechtmatig handelen te kunnen spreken’.[19]

Na een zich voortslepende procedure oordeelt de Europese Commissie voor de Rechten van de Mens (ECRM) dat het verbod een beperking oplevert van het recht op vrijheid van meningsuiting ex artikel 10 lid 1 EVRM. Zij voldoet echter aan de voorwaarden van artikel 10 lid 2 EVRM: zij is voorzien bij wet, dient ter bescherming van de rechten van anderen, namelijk die van de abortuskliniek en haar bezoekers, en is noodzakelijk in een democratische samenleving. Bij dit laatste heeft de Commissie vooral oog voor de proportionaliteit van de maatregel: zij is gelimiteerd in duur (zes maanden) en in omvang (straal van 250 meter rondom de kliniek).[20]

Slotopmerkingen

Het is niet ondenkbaar dat een civiele rechter ook vandaag de dag nog demonstranten beperkt in hun recht om in de nabijheid van een abortuskliniek te demonstreren door bijvoorbeeld het instellen van een bufferzone. Er moet dan echter bij de uitoefening van het recht om te betogen wel sprake zijn van onrechtmatige maatschappelijke hinder. Of daarvan ook kan worden gesproken bij niet fysieke hinder is een lastig te beantwoorden vraag voor de rechter.

---

[1] https://www.duic.nl/algemeen/stadskliniek-utrecht-waarschuwt-voor-agressieve-anti-abortusdemonstranten/.

[2] Zie in dit verband ook het artikel ‘Mag je demonstreren bij een abortuskliniek?’ van 28 maart 2019 op https://www.human.nl/lees/2019/abortus-demonstreren.html.

[3] Aanhangsel Handelingen II 2018/2019, nr. 1651.

[4] https://www.humanistischverbond.nl/watwedoen/onze-programmas/leven-liefde-en-dood/stop-intimidatie-bij-abortusklinieken/.

[5] https://www.ad.nl/politiek/zorgminister-bufferzones-voor-demonstranten-bij-abortusklinieken~a1d08720/.

[6] Zie o.a. EHRM 7 december 1976, ECLI:CE:ECHR:1976:1207JUD000549372, appl.nr. 5493/72 (Handyside/Verenigd Koninkrijk), par. 49; EHRM 11 oktober 2018, ECLI:CE:ECHR:2018:1011JUD001423707, appl.nr. 14237/07 (Tuskia e.a./Georgië), par. 68.

[7] Artikel 7 lid 3 Gw, artikel 9 Gw, artikel 2 Wom en artikel 5 lid 3 Wom.

[8] Deze feiten zijn strafbaar gesteld in de artikelen 137c, 137d, 285 en 131 Wetboek van Strafrecht. Het beledigen van een groep mensen en het aanzetten tot haat of discriminatie heeft zich voorgedaan bij betogingen van rechtsextremisten en van pro-IS-activisten, zie HR 21 februari 1995, ECLI:NL:HR:1995:ZC9512 (dragen hakenkruis op rode armband bij rechtsextremistische betoging); Rb. Den Haag 12 september 2018, ECLI:NL:RBDHA:2018:10892 (antisemitische uitingen bij pro-IS-betoging in Den Haag). Van bedreiging en opruiing was onlangs mogelijk sprake toen een activist tijdens een anti-racismedemonstratie riep: ‘Als je Thierry dood wilt schieten, zeg dan paf’. Zie https://nos.nl/artikel/2279695-om-eist-werkstraf-tegen-nijmeegse-voor-bedreiging-baudet.html.

[9] Artikel 9 lid 2 Grondwet en artikelen 2 en 5-7 Wet openbare manifestaties.

[10] Bovendien kan het bij een blokkadeactie de vraag zijn of er (nog) wel sprake is van een grondwettelijk en verdragsrechtelijk beschermde demonstratie. Zie in dit verband HR 11 april 2017, ECLI:NL:HR:2017:668, AB 2017, 230 m.nt. J.G. Brouwer en B. Roorda, r.o. 4.4 en punten 3-5 van de annotatie.

[11] EHRM 27 november 2012, ECLI:CE:ECHR:2012:1127JUD005805008, appl.nr. 58050/08 (Saská/Hongarije), par. 21.

[12] EHRM 7 februari 2017, ECLI:CE:ECHR:2017:0207JUD005781809, appl.nr. 57818/09 e.a. (Lashmankin e.a./Rusland), par. 405 en 426, zie ook punt 3 van de annotatie van B. Roorda (EHRC 2017, 88).

[13] Rb. Limburg (vzr.) 5 maart 2019, ECLI:NL:RBLIM:2019:2138, r.o. 17.

[14] Kamerstukken II 1985/86, 19427, 3, p. 17: ‘Of bij voorbeeld een samenstel van (verwachte) ongewenste gedragingen zo ernstig is dat van “wanordelijkheden” kan worden gesproken, hangt niet uitsluitend af van de aard van die gedragingen. Ook de plaats waar de manifestatie wordt gehouden kan hier van betekenis zijn. (…) De voorkoming en bestrijding van wanordelijkheden in de nabijheid van bijvoorbeeld gebouwen van buitenlandse vertegenwoordigingen, parlementsgebouwen, beschermde natuurgebieden, ziekenhuizen en begraafplaatsen kan zwaardere eisen stellen dan op andere plaatsen het geval is.’

[15] EHRM 7 februari 2017, ECLI:CE:ECHR:2017:0207JUD005781809, appl.nr. 57818/09 e.a. (Lashmankin e.a./Rusland), par. 434, zie ook punt 5 van de annotatie van B. Roorda (EHRC 2017, 88).

[16] Artikel 4 lid 3 Wom.

[17] Zie McCullen/Coackly, 573 U.S. __ (2014). Zie hierover uitgebreider A.J. Nieuwenhuis, ‘Tussen woord en daad. Een onderzoek naar de reikwijdte van het recht op vrijheid van meningsuiting en betoging’, NTM-NJCMBull 2017/02, p. 146-168 (151).

[18] Rb. Arnhem (pres.) 3 februari 1987, ECLI:NL:RBARN:1987:AH1571.

[19] Rb. Middelburg (pres.) 29 januari 1990, ECLI:NL:RBMID:1990:AH2999, r.o. 4.4.

[20] ECRM 22 februari 1995, appl.nr. 22838/93 (Van den Dungen/Nederland).

---

 [BR1]De nootcijfers staan in het artikel op de website niet op de juiste plaats in de tekst (nummers 11 en 12 staan in de eerste alinea, terwijl de nummers 9 en 10 in de tweede alinea staan).

A.J. Wierenga en J.G. Brouwer

In de nacht van dinsdag 1 op woensdag 2 januari 2019 verloor het containerschip MSC Zoe boven het Duitse eiland Borkum om en nabij 270 zeecontainers. Die zeecontainers en /of de inhoud daarvan spoelden aan op onder meer de Nederlandse Waddeneilanden  Schiermonnikoog, Ameland, Terschelling, Vlieland en in mindere mate Texel, waardoor de stranden ernstig werden vervuild. Burgemeesters van de betrokken gemeenten spraken van een ramp. Is dat juridisch correct en was de aanpak ervan juist?

In de Wet Veiligheidsregio’s wordt ramp gedefinieerd als: ‘een zwaar ongeval of een andere gebeurtenis waarbij het leven en de gezondheid van veel personen, het milieu of grote materiële belangen in ernstige mate zijn geschaad of worden bedreigd en waarbij een gecoördineerde inzet van diensten of organisaties van verschillende disciplines is vereist om de dreiging weg te nemen of de schadelijke gevolgen te beperken’.

Het containerongeluk valt zeker onder deze definitie. Ten eerste betreft het immers een gebeurtenis waarbij het milieu in ernstige mate werd dan wel dreigde te worden geschaad. Niet alleen vanwege gevaarlijke stoffen, maar ook vanwege de enorme hoeveelheid plastic die aanspoelde en bij onvoldoende snel opruimen in de voedselketen dreigde terecht te komen. Die dreiging is er overigens nog steeds. Ten tweede vergde de aanpak ervan een gecoördineerde inzet van diensten en organisaties van verschillende disciplines. Zo was Rijkswaterstaat bij het opruimen van de rommel betrokken, de brandweer voor zover het om gevaarlijke stoffen ging,  de politie onder leiding van de burgemeester om de openbare orde te handhaven en defensie onder leiding van de burgemeester – naast een leger van vrijwilligers – om de aangespoelde goederen af te voeren.

De juridische kwalificatie als ramp heeft een aantal consequenties. De burgemeester heeft het opperbevel bij het bestrijden van een ramp in zijn gemeente volgens de Wet Veiligheidsregio’s. Dat wil zeggen, hij is het hiërarchisch hoofd en coördineert de inzet van degenen die bij de rampenbestrijding zijn betrokken.

Een ramp ontsluit de noodbevoegdheden van de burgemeester in de Gemeentewet. Hij kan tijdelijk zelfstandig (nood)bevelen geven of (nood)verordeningen uitvaardigen indien zulks noodzakelijk is ter beperking van gevaar of ter handhaving van de openbare orde. Daarbij kan bijvoorbeeld worden gedacht aan het afsluiten van voor-publiek-toegankelijke stranden.

De Wet Veiligheidsregio’s kent aan de voorzitter van de veiligheidsregio de bevoegdheid toe om bij een ramp die van betekenis is voor meerdere gemeenten op te schalen. De voorzitter van de veiligheidsregio is de regioburgemeester, ook wel de superburgemeester genoemd. In zo’n geval neemt de voorzitter van de veiligheidsregio de regie van de rampenbestrijding over van de verschillende betrokken burgemeesters in de regio.

Letterlijk zegt de wet dat hij hiertoe verplicht is bij een ramp of crisis van meer dan plaatselijke betekenis, of van ernstige vrees voor het ontstaan ervan. In dit geval zou dan de voorzitter van de veiligheidsregio Friesland, dat is de burgemeester van Leeuwarden, de rampenbestrijding in de verschillende Friese waddengemeenten hebben moeten coördineren. Die burgemeester is dan ook degene die bij uitsluiting van de andere burgemeesters bevoegd is om noodbevoegdheden in te zetten.

We zien echter dat de soep in de praktijk minder heet gegeten wordt dan de wetgever haar opdient. Tijdens de Waddenramp zijn de burgemeesters in de verschillende betrokken gemeenten gewoon ‘in charge’ gebleven. Maar ongetwijfeld zal de regioburgermeester dagelijks in nauw contact met hen hebben gestaan.

Het is overigens niet steeds de burgemeester of de regioburgemeester die verantwoordelijk is voor de rampenbestrijding. Bij een ecologische crisis wordt de bestrijding  op nationaal niveau geregisseerd. Hiervan is sprake bij ernstige waterverontreiniging of verontreiniging van de waterbodem of –oever. Dan is het de beheerder van oppervlaktewaterlichamen – de minister van Infrastuctuur enWaterstaat en namens deze o.a. Rijkswaterstaat – die de centrale rol speelt bij het bestrijden van de ramp.

De lokale burgemeester behoudt in zo’n geval wel de verantwoordelijkheid voor de handhaving van de openbare orde rondom het incident. Hierbij kan men bijvoorbeeld denken aan het treffen van maatregelen tegen ramptoerisme.  

Het begrip ondermijning heeft een snelle opmars gemaakt. Iedereen heeft het erover. In het regeerakkoord is aangekondigd dat er een Ondermijningswet komt. In de Miljoenennota van 2018 staat dat de regering 100 miljoen uittrekt voor een Ondermijningsfonds. Maar wat is ondermijning, waar staat het begrip voor?

Wat is ondermijning?

Er circuleren heel wat definities van het begrip ondermijning. Soms raken ze aan het probleem, merendeels slaan ze plank volledig mis. Ondermijnen is niets meer en niets minder dan het ondergraven, verzwakken van de rechtsstaat.

Dat gebeurt op drie manieren: (a) sommige krachten binnen onze samenleving tornen aan de democratische uitgangspunten van onze rechtsstaat; (b) enkele bestuurders en ambtenaren nemen het minder nauw met hun bestuurlijke integriteit; (c) de criminaliteit kan niet of onvoldoende effectief worden bestreden met strafrecht.

In dat laatste verband wordt vaak gesproken van ondermijnende criminaliteit. Dat zou dan de onzichtbare criminaliteit zijn die de rechtsstaat aantast, volgens bijvoorbeeld de korpsbeheerder en ook de Minister Justitie en Veiligheid. In een adem wijzen zij dan op de bloeiende cannabisteelt in het Zuiden van het land.

Kent u een crimineel die niet alles in het werk stelt om zijn strafbare handelingen aan het zicht te onttrekken? En ondergraaft niet alle criminaliteit de rechtsstaat? Om die reden hebben we die handelingen toch juist strafbaar gesteld.

Ondermijnende criminaliteit is een pleonasme. Noem een misdrijf dat de rechtsstaat niet ondergraaft. Kenmerk van een rechtsstaat is immers dat iedereen, inclusief de overheid, zich aan het recht houdt.

Zo benaderd, is term ondermijning een loos begrip. Zoeken we de betekenis van de term echter in de gewijzigde aanpak van het ondergraven van de rechtsstaat, dan vallen de puzzelstukjes op hun plek.

Ondermijningsaanpak

Er is inmiddels een Ondermijningsfonds waarvan geoormerkte gelden deel gaan uitmaken om programma’s te financieren om op lokaal niveau antidemocratische sentimenten in onze samenleving te bestrijden. Ook circuleert een concept-ondermijningswet waarin onder meer  screeningseisen zullen worden geïntroduceerd voor ambtenaren op lokaal niveau die gevoelige functies uitoefenen.

Wat betreft het derde speerpunt in de ondermijningsaanpak – het effectiever bestrijden van de criminaliteit – moeten we eerst wat uitleggen. In het recente verleden hebben we gezien dat daar waar het strafrecht niet naar behoren functioneert, het bestuursrecht een belangrijke complementaire rol kan vervullen. Het meest bekende en oudste voorbeeld hiervan is het verkeersstrafrecht. Jarenlang werd hier geworsteld met een omvangrijk handhavingstekort. Een fractie van de verkeersboetes werd daadwerkelijk geïnd.

Wat hier dwars zat, was de onschuldpresumptie: een ieder tegen wie een strafvervolging loopt, moet voor onschuldig gehouden totdat zijn schuld in rechte is komen vast te staan. Dat geldt in het bestuursrecht niet. Om die reden kon de volgorde bij het innen van verkeersboetes worden omgedraaid: eerst betalen, dan toegang tot de rechter. Dat werkt! Sinds de introductie van de bestuursrechtelijke afdoening  is het inningsprobleem als sneeuw voor de zon verdwenen. Niet voor niets is de bestuurlijke boete inmiddels in tal wetten geïntroduceerd.

Bestuursrechtelijke handhaving biedt nog veel meer voordelen boven de strafrechtelijke aanpak. Van verboden stelselmatige observatie lijkt men in het bestuursrecht – anders dan in het strafprocesrecht – niet te hebben gehoord. In beslagname van goederen is in het bestuursrecht vele malen laagdrempeliger dan in het strafprocesrecht, enz. enz. En dat allemaal maakt het buitengewoon aantrekkelijk om het bestuursrecht vaker in te zetten.

Dit begon met de aanpak van dealpanden. Beginjaren tachtig werd duidelijk dat het achter slot en grendel zetten van een dealer weinig zin had. In zijn pand zat een uur na zijn arrestatie een nieuwe dealer waardoor niet alleen de omzet, maar ook de hiermee gepaard overlast voor de buurt op hetzelfde niveau bleef. De bestuursrechtelijke sluiting van een dealpand door de burgemeester bleek een effectieve aanvullende maatregel. Die aanpak wordt vervolgens ook met groot succes toegepast op panden waar cannabis wordt geteeld.

Gevaren ondermijningspak

De ondermijningsaanpak is met andere woorden een reactie op het niet naar behoren functionerend strafrecht. Het strafproces is een logistieke nachtmerrie, zeggen officieren van justitie. De ‘ongeregeldheid’ van het bestuursrecht, met name die van het openbare-orderecht biedt uitkomst, maar bergt ook risico’s in zich.

Als het aan de regioburgemeesters ligt, krijgen zij nog veel meer bevoegdheden in de aangekondigde Ondermijningswet. Zij willen bijvoorbeeld ook een pand kunnen sluiten bij de aanwezigheid van wapens dan wel andere criminele activiteiten. In dat verband streven zij naar een betere informatiepositie door onder meer aanpassing van de Wet politiegegevens.

De wensen zijn goed verklaarbaar en begrijpelijk. Ze zijn echter ingrijpend en vergaand. Eeuwenlang hebben we de aanpak van de criminaliteit overgelaten aan een gespecialiseerd en hiervoor toegerust bestuursorgaan: het Openbaar Ministerie. Met een strafrechter die er nauwlettend op toeziet dat de grenzen van de rechtsstaat niet worden overschreden.

In 2016 publiceerde prof. mr. dr. Jan Brouwer een artikel in het Nederlands Juristenblad over het openbare-orderecht. In die bijdrage staat de vraag centraal wat nu eigenlijk de inhoud en betekenis is van het begrip openbare orde in Hoofdstuk XI van de Gemeentewet, waarin tal van openbare-ordebevoegdheden voor de burgemeester zijn neergelegd. In de literatuur circuleren sterk uiteenlopende opvattingen.

Download het artikel Wat is openbare orde?.

J. Koornstra, B. Roorda, M. Vols en J.G. Brouwer

1.  Inhoud en aanleiding wetsvoorstel

Op 6 maart 2018 is het Wetsvoorstel bestuurlijk verbod rechtspersonen ter consultatie voorgelegd aan het publiek. Kern van het voorstel is het toekennen van een bevoegdheid aan de Minister voor Rechtsbescherming om een rechtspersoon, waarvan de werkzaamheid in strijd is met de openbare orde, te verbieden en ontbinden. Tot nu toe is alleen de rechter hiertoe bevoegd na een verzoek van het Openbaar Ministerie op basis van artikel 2:20 lid 1 Burgerlijk Wetboek (BW).

De meer zorgvuldige procedure van artikel 2:20 lid 1 BW heeft volgens de initiatiefnemers als nadeel dat er niet daadkrachtig en snel kan worden opgetreden tegen onwenselijke verenigingen als Outlaw Motorcycle Gangs. Het duurt al gauw twee jaren voordat de burgerlijke rechter tot een onherroepelijke verbodenverklaring komt. In de tussentijd kan het Openbaar Ministerie tegen de vereniging als zodanig weinig of niets ondernemen.

Een tweede nadeel dat de initiatiefnemers aanvoeren is dat de bestaande regeling een (te) streng criterium hanteert voor de toerekening van gedragingen van individuele leden of zusterorganisaties aan de rechtspersoon. In de procedure tegen de Hells Angels in 2009 liep een verbod hierop stuk.

Politieke partijen worden in het initiatiefwetsvoorstel uitgesloten van het bestuursrechtelijke verbod, op voorwaarde dat een partij in de afgelopen zes jaar ten minste eenmaal heeft deelgenomen aan een landelijke dan wel een regionale verkiezing.

2. Kanttekeningen

Gesteld zou kunnen worden dat de huidige verbodsprocedure niet meer van deze tijd is, aangezien soortgelijke procedures als de nu voorgestelde in andere landen sinds kortere of langere tijd reeds bestaan. Of alle nu gemaakte keuzes gelukkig zijn, wagen we echter te betwijfelen.

a. Verbodsgrond en delegatieverbod

In het wetsvoorstel is de verbodsgrond opnieuw het bestaande criterium ‘strijd met de openbare orde’. Dat was het ook al in de Wet tot Regeling en Beperking der uitoefening van het Regt van Vereeniging en Vergadering van 1855. In die wet werd het criterium echter nader uitgewerkt in een wettelijke bepaling. Van strijd met de openbare orde was sprake indien een vereniging tot doel had of haar feitelijke werkzaamheid gericht was op (1) ongehoorzaamheid aan of overtreding van de wet of een wettelijke verordening, (2) aanranding of bederf van de goede zeden, (3) stoornis in de uitoefening van de rechten van wie het ook zij of (4) het bedrijven, in stand houden of bevorderen van rassendiscriminatie.

In het huidige voorstel ontbreekt – net als in de huidige wet – een zodanige uitwerking. Slechts in de toelichting staat dat een werkzaamheid in strijd is met de openbare orde, indien zij bestaat uit handelingen die een aantasting inhouden van de als wezenlijk ervaren beginselen van ons rechtsstelsel en die de samenleving (kunnen) ontwrichten. Rassendiscriminatie en het oproepen tot geweld tegen het openbaar gezag vallen hieronder.

De passage is ontleend aan de toelichting op artikel 2:20 lid 1 BW. In die bepaling wordt echter aan de rechter een bevoegdheid toegekend. In het huidige voorstel aan de minister. Dat is een principieel verschil. De grondwettelijke beperkingensystematiek staat het de wetgever niet toe om door het gebruik van vage formuleringen de in artikel 8 Grondwet beschermde verenigingsvrijheid in feite aan een lager orgaan – zoals de minister – over te laten, aldus ook Aanwijzing 2.20 van de circulaire ‘Aanwijzingen voor de regelgeving’. De wet moet zélf aangeven hoe ver de grondrechtbeperking gaat. De nu voorgestelde bevoegdheid voor de Minister voor Rechtsbescherming staat op zeer gespannen voet met dit – wat genoemd wordt – delegatieverbod: de bevoegdheid tot het beperken van het grondrecht komt in feite toe aan de minister.

Gelet op de grondwettelijke beperkingensystematiek van artikel 8 Grondwet dient de wetgever met voldoende – wettelijke! – precisie aan te geven wanneer de minister mag ingrijpen op de verenigingsvrijheid. Dat zou bijvoorbeeld eenvoudig kunnen door een structureel patroon van strafbare gedragingen als maatstaf te hanteren. Dat was tot de beschikking van de Hoge Raad in de zaak Martijn (2014) het criterium in de rechtspraak. Om de minister nu ook de mogelijkheid te bieden om op grond van verwerpelijk gedachtegoed en de verspreiding daarvan tot een verbodenverklaring te komen, lijkt ons niet zonder gevaar.

b. Toerekening

De initiatiefnemers staat een ruim toerekeningscriterium voor ogen. Zij laten zich inspireren door de Duitse regeling. Naar de reden ervan kunnen we slechts gissen. Er bestaan veel striktere regelingen in andere landen. Voorgesteld wordt om gedragingen van leden (in ruime zin) toe te rekenen aan de rechtspersoon, indien zij (a) samenhangen met de werkzaamheid of het doel van de rechtspersoon, (b) hebben plaatsgevonden in georganiseerd verband en (c) door de rechtspersoon worden geduld.

Ook hier zijn we kritisch. De minister moet op grond van sub a aantonen dat de gedragingen van leden samenhangen met de werkzaamheid van de rechtspersoon, die op haar beurt dikwijls (mede) bestaat uit gedragingen van de leden. Met andere woorden, de gedragingen van de leden moeten samenhangen met de gedragingen van de leden.

Volgens de initiatiefnemers moet het toerekeningscriterium ruimer worden dan dat van artikel 2:20 lid 1 BW. De Hoge Raad stelde in de Hells Angels-zaak als eis dat het (feitelijke) bestuur van de rechtspersoon over de gedragingen van leden of zusterorganisaties daadwerkelijke zeggenschap moet hebben gehad, daaraan leiding moet hebben gegeven of daartoe gelegenheid moet hebben geboden. Buiten deze gevallen om kunnen bijzondere feiten en omstandigheden grond geven om gedragingen van leden of zusterorganisaties toch aan de rechtspersoon toe te rekenen, ook al is de rechtspersoon zelf niet rechtstreeks betrokken bij die gedragingen. Van deze exceptie was in de Hells Angels-zaak echter geen sprake.

Recentelijk heeft de rechter deze uitzonderingsregel wel toegepast: het in stand laten van een cultuur van geweld door het bestuur waren voor de rechter voldoende bijzondere feiten en omstandigheden om de strafbare gedragingen van leden aan de rechtspersoon toe te rekenen. Op grond hiervan verbood de rechter motorclub Bandidos (2017) en broederschap Catervarius (2018).

c. Gevolgen verbodenverklaring

Het wetsvoorstel maakt een onderscheid tussen het verbod en de ontbinding van een rechtspersoon. Het besluit tot ontbinding komt pas effect toe zodra dat besluit ‘onherroepelijk’ is, het verbod werkt per direct. Anders gezegd, de rechtspersoon bestaat na een besluit van de minister nog wel, maar als het bestuur of de leden de werkzaamheid van de rechtspersoon voortzetten, dan zou het Openbaar Ministerie ze strafrechtelijk kunnen vervolgen op grond van artikel 140 lid 2 Wetboek van Strafrecht.

Wat hieronder valt, is echter volstrekt onduidelijk. Kan een betoging van de leden in de vorm van een ‘ride out’ worden geduid als een strafbare voortzetting van de werkzaamheid? Het zou het Openbaar Ministerie veel waard zijn om de gevolgen van een verbod expliciet in de wet te regelen.

Nu staat er in de toelichting op het wetsvoorstel slechts waaraan de initiatiefnemers denken: het in colonnes rijden, het tonen – bedoeld is het dragen in de publieke ruimte – van clubkleuren en het vergaderen.

Daar komt nog bij dat het op deze manier beperken van door de Grondwet beschermde grondrechten – in casu het recht op privacy in artikel 10 Grondwet en het recht tot vergadering in artikel 9 Grondwet – zich uitermate slecht verhoudt tot de grondwettelijke beperkingensystematiek. Die stelt als eis – zoals we hiervoor al schreven – dat de wezenlijke bepalingen expliciet in de wet dienen te staan.

 Slotopmerking

Er is nog de nodige hoeveelheid werk aan de winkel om tot een voldragen regeling te komen.

 

J.G. Brouwer en J. Koornstra

Eind vorig jaar verbood de Rechtbank Midden-Nederland de motorclub Bandidos MC Holland. En medio januari van dit jaar de met een motorclub vergelijkbare broederschap Catervarius. Aan het laatste verbod is relatief weinig aandacht besteed in de media, aan dat van Bandidos des te meer.  Vooral over de gevolgen van het verbod is het nodige gezegd en geschreven. Veel ervan was echter bezijden de juridische waarheid. Wat heeft de rechter nu werkelijk beslist en vooral wat niet?

Ten eerste dat het samenwerkingsverband dat zich BMC Holland noemt een vereniging is. Ten tweede dat zij per direct wordt verboden en ontbonden.

Het was de vijfde keer na 1945 dat de rechter een zodanig verzoek van het OM inwilligde. In slechts twee zaken was het OM niet succesvol. Dat betroffen pogingen om de Stichting Al Haramain en de motorclub Hells Angels te verbieden.

Volgens de rechter beëindigt de uitspraak elke verschijningsvorm van de Bandidos. Hierop bestaat één uitzondering: de vereniging kan nog wel in hoger beroep.

Voor het overige bestaat zij niet meer.  Niet in het civiele recht,  dat wil zeggen ze kan geen overeenkomsten meer sluiten, dus geen spullen kopen, geen huurcontract aangaan, geen werknemers in dienst hebben enz. enz. Noch in het bestuursrecht, hetgeen inhoudt dat ze geen bouw-, drank- en horeca- of evenementenvergunning meer hebben of aanvragen.

Als een vereniging ophoudt te bestaan, moeten de eigendommen worden verkocht.  De derde en laatste beslissing van de rechtbank is daarom dat zij op voorspraak van het OM een zogenaamde vereffenaar benoemt.

Die moet de eigendommen van Bandidos verkopen en de opbrengst ten goede laten komen aan de leden. Van in beslagname van clubkleding – de colors of hesjes – waarvan in persberichten is gesproken, is geen sprake.

In de clubregels staat overigens dat de motoroutfit hoogstpersoonlijk eigendom is. Dit zou betekenen dat die gewoon eigendom van de individuele leden blijven.

De voortzetting van de werkzaamheid van de verboden organisatie wordt strafbaar gesteld in het Wetboek van Strafrecht. Het dragen van tatoeages met de verenigingsnaam in de publieke ruimte valt daar zeker niet onder, maar dat is wel gesuggereerd.

Of de voormalige leden van Bandidos hun ride-outs in colors mogen doen, is de vraag. De wetgever heeft de gevolgen van een verenigingsverbod voor de individuele leden – anders dan in Duitsland – niet goed geregeld.

In combinatie met intimidatie of het afpersen van bijvoorbeeld horeca-uitbaters of winkeliers kan het dragen van de clubkleding strafbaar zijn. Maar het ter zake daarvan vervolgen voegt weinig of niets toe. Bedreiging en afpersing leveren immers zelfstandige misdrijven op.

Misschien kan het dragen van clubkleding in de publieke ruimte nog wel worden aangepakt op basis van de Algemene Plaatselijke Verordening van gemeenten. Die stelt strafbaar het door uitdagend gedrag aanleiding geven tot ongeregeldheden.

Bandidos MC gaat in hoger beroep en kan hierna nog in cassatie. De ervaring leert dat de uitspraak pas onherroepelijk wordt na een kleine twee jaar.

Om die reden wordt er de laatste tijd sterk gepleit voor een bestuursrechtelijk verbod. De minister kan dan van de ene op de andere dag een organisatie verbieden. De wetgever zou er goed aan doen tegelijk de gevolgen van een verbodenverklaring – zoals een colorverbod – expliciet te regelen.

Ook moet de wetgever nadenken over een tijdelijke ontzegging van de verenigingsvrijheid. In het verleden is twee keer een politieke partij verboden. In beide gevallen vanwege het verspreiden van racistische ideeën. Niets belette de nauw bij deze partijen betrokken personen om kort erna een nieuwe partij op te richten met een vergelijkbaar gedachtegoed.

J.G. Brouwer

In een recent verschenen onderzoeksverslag van het Groningse onderzoeksbureau Pro Facto geeft bijna een kwart van alle burgemeesters aan persoonlijk te zijn bedreigd met een crimineel oogmerk. Voor de wethouders (11%)en raadsleden (8%) liggen die percentages beduidend lager. Opvallend is dat ambtenaren van de Dienst Openbare Orde &Veiligheid na de burgemeester het meest worden bedreigd (12%).

Het is verleidelijk om te spreken van een toenemend maatschappelijk verschijnsel en de verklaring hiervoor te zoeken in een samenleving die steeds crimineler wordt.  Maar of dat het geval is, weten we niet. Althans dat blijkt niet uit dit onderzoek.

Wat we wel weten is dat het takenpakket van de burgemeester de laatste jaren een metamorfose heeft ondergaan. De burgervader van weleer is getransformeerd in een moderne ‘crime fighter’. En dat zou een reden kunnen zijn voor een groeiend aantal bedreigingen van hem en zijn medewerkers van de Dienst Openbare Orde & Veiligheid.

Onder de noemer van ondermijning pakt de burgemeester tegenwoordig de meest uiteenlopende  strafbare feiten aan. Witwassen, fraude, zware mishandeling, beroving, vechterij, openlijke geweldpleging, vernieling en niet te vergeten drugscriminaliteit, om de meest voorkomende delicten te noemen.

Soms werd hiervoor een bevoegdheid  aan de burgemeester toebedeeld, omdat het Openbaar Ministerie vriendelijk bedankte voor het uitvoeren van extra taken. Een voorbeeld hiervan is de bevoegdheid om aan gewelddadige partners een tijdelijk huisverbod op te leggen. Een andere keer kreeg hij een bestuursrechtelijke bevoegdheid, omdat de strafrechtelijke aanpak niet effectief bleek.

Een voorbeeld hiervan is de bevoegdheid om drugscriminaliteit te bestrijden. De burgemeester sluit panden waarin handel plaatsvindt dan wel dreigt plaats te vinden. Inmiddels wordt die bevoegdheid zodanig ruim uitgelegd dat burgemeesters hiermee ook de productie van drugs kunnen aanpakken. En als het aan de regering ligt, kan sluiting van een pand straks zelfs bij strafbare drugs gerelateerde voorbereidingshandelingen.

Soms beschikt de burgemeester niet over een expliciete bevoegdheid om misdaad te bestrijden, maar probeert hij toch criminele praktijken een halt toe te roepen. In dat verband wordt bijvoorbeeld een bouwvergunning voor een clubhuis aan een Outlaw Motorcycle Club geweigerd of verleent de burgemeester geen toestemming voor een evenement van een zodanige vereniging.

Wie deze praktijk overziet, kan niet anders dan constateren dat de burgemeester zich tegenwoordig ten eerste vaak begeeft op het terrein van de zware criminaliteitsbestrijding. En ten tweede, hierdoor niet zelden recht tegenover zware criminelen komt te staan.

Of dit een wenselijke ontwikkeling is, is een terechte en legitieme vraag. Burgemeesters worden zelden op deze taken geselecteerd. Uitzonderingen daargelaten is men er niet voor opgeleid. En bovenal is de Dienst Openbare Orde en Veiligheid er niet op ingericht.

Anders dan een officier van justitie binnen het Openbaar Ministerie opereert een burgemeester niet anoniem. Vaak fungeert hij als boegbeeld. Onder zijn besluiten staat echter niet alleen zijn naam, maar ook die van de gemandateerde ambtenaar van de eerder genoemde dienst. Van beide is veel bekend, onder meer waar ze wonen. En dat is bijna altijd dicht in de buurt van degene die ze proberen de voet dwars te zetten.

Joep Koornstra

Coöperatie Laatste Wil zet zich in voor mensen die hun eigen levenseinde wensen te regisseren. Volgens haar statutaire doelstellingen wil zij primair haar leden voorzien van informatie voor het verkrijgen van een legaal maar dodelijk middel, zonder tussenkomst van een arts, begeleider of consulent.

Een principiële vraag is of de coöperatie zich schuldig maakt aan hulp bij zelfdoding, zoals strafbaar gesteld in art. 294 lid 2 Wetboek van Strafrecht (Sr). En als dat het geval is of het Openbaar Ministerie (OM) niet om een verbod van de coöperatie moet vragen bij de civiele rechter?

Art. 294 lid 2 Sr schrijft voor dat diegene die een ander opzettelijk behulpzaam is bij zelfdoding of de middelen daartoe verschaft, strafbaar is indien de zelfdoding daadwerkelijk volgt.  De Coöperatie is erop gericht om mensen de mogelijkheid te bieden hun eigen levenseinde te regisseren, dat is evident. Maar of het verstekken van de cruciale informatie – de naam, de verkooppunten van het mortale middel – ook te kwalificeren valt als behulpzaam zijn bij zelfdoding, is de vraag. Een andere voorwaarde voor strafbaarheid is dat de zelfdoding daadwerkelijk het gevolg is van het ter beschikking stellen van de informatie. Het bewijs hiervan leveren, is geen sinecure.

Een andere ingang voor het OM is art. 140 lid 1 Sr. Op grond hiervan kunnen (rechts)personen die in een georganiseerd verband misdrijven plegen of die beogen te plegen, worden vervolgd voor deelneming aan een criminele organisatie. Het beoogde misdrijf zelf hoeft nog niet verwezenlijkt te zijn. Of het verschaffen van cruciale informatie waarmee mede een vervroegde dood mogelijk wordt gemaakt terwijl de zelfdoding nog niet is verwezenlijkt, voldoende is voor vervolging op basis van art. 140 Sr is al evenzeer een lastig te beantwoorden vraag.

Ook zou het OM op grond van art. 2:20 lid 1 en lid 2 Burgerlijk Wetboek (BW) de rechter kunnen verzoeken een rechtspersoon waarvan het doel en/of werkzaamheid in strijd is met de openbare orde te verbieden en te laten ontbinden. De  drempel hiervoor is in de zaak Martijn door de Hoge Raad verlaagd. Er moet sprake zijn van aantasting van als wezenlijk ervaren beginselen van ons rechtsstelsel waardoor een verbod noodzakelijk is in een democratische rechtsorde.

Vanuit zuiver privaatrechtelijk perspectief zijn er ook de nodige kanttekeningen te plaatsen bij het initiatief van de Coöperatie. Volgens art. 2:3 BW in verbinding met art. 2:53 BW is een coöperatie een rechtspersoon die haar leden in de stoffelijke behoeften voorziet krachtens af te sluiten overeenkomsten. Een overeenkomst die strekt tot levering van een middel waarmee zelfdoding kan worden gerealiseerd is naar inhoud en strekking hoogstwaarschijnlijk nietig wegens strijd met de openbare orde als bedoeld in art. 3:40 lid 1 BW.

Het faciliteren van zelfdoding met als doel de grenzen van de ‘Wet toetsing levensbeëindiging’ flink op te rekken staat immers op zeer gespannen voet met het fundamentele uitgangspunt in onze rechtsorde dat het leven beschermd dient te worden. Slechts onder strikte voorwaarden mag hiervan worden afgeweken. Willen artsen straffeloos een humaan einde kunnen maken aan een mensenleven, dan moet er sprake zijn van een ondraaglijk en uitzichtloos lijden volgens de eerder genoemde Euthanasiewet. De coöperatie wenst aan levensmoede mensen de principiële keuze te bieden om hun leven waardig te beëindigen.

C. Post

Sinds de opheffing van het bordeelverbod in 2000 zijn gemeenten verantwoordelijk voor de regulering van de prostitutiesector. Als echter het in de zomer van vorig jaar door de Tweede Kamer aangenomen ‘Wetsvoorstel regulering prostitutie en bestrijding misstanden seksbranche’ ook door de Eerste Kamer wordt aanvaard, komt daar binnenkort een einde aan. De nieuwe wet voorziet in landelijke prostitutiewetgeving.

De verdere behandeling van het wetsvoorstel is de verantwoordelijkheid van een volgend kabinet. Hoe dat over het wetsvoorstel denkt, is echter onduidelijk. VVD, CDA, D66 én ChristenUnie stemden in de Tweede Kamer in 2016 in met het wetsvoorstel, maar of alle vier de partijen hier nog steeds achterstaan, is de vraag.

De effecten van de nieuwe wet zijn pas in het afgelopen jaar in volle omvang duidelijk geworden. De voorgestelde wet beperkt de ruimte voor gemeenten om een eigen invulling te geven aan het prostitutiebeleid in overwegende mate. Onder het regime van deze wet gelden landelijk uniforme vergunningseisen voor de exploitatie van een seksbedrijf die gemeentebesturen op bepaalde terreinen en onder strikte voorwaarden nader kunnen invullen. Dergelijke eisen kunnen ze niet stellen aan zelfstandig werkende prostituees. Voor hen gelden slechts regels die voor iedere andere zelfstandige werker van toepassing zijn, zoals de kapper, pedicure, huisarts enz. Of alle partijen in de Tweede Kamer zich van deze vergaande consequentie bewust waren toen zij instemden met het wetsvoorstel valt zeer te betwijfelen.

De visies van de vier beoogde regeringspartijen op prostitutie lopen sterk uiteen. Waar D66 voorstander is van een goed gereguleerde seksbranche en zich verzet tegen verdere criminalisering van de sector zoals een pooierverbod of strafbaarstelling van de klant, wil de ChristenUnie deze maatregelen juist invoeren en de legalisering van (de exploitatie van) prostitutie terugdraaien.

De bestaande impasse trekt een grote wissel op de regulering van prostitutie door gemeenten. Zij weten niet waar ze aan toe zijn. Kunnen zij voortgaan op de ingeslagen weg van strenge regelgeving op lokaal niveau? Of heeft dit geen zin omdat de Wet regulering prostitutie er toch gaat komen?

Deze onduidelijke situatie is schadelijk voor de ontwikkelingen in het prostitutiebeleid. Daarom is het noodzakelijk dat de partijen die op dit moment aan de onderhandelingstafel zitten op korte termijn een helder standpunt innemen. Na acht jaar onzekerheid hebben gemeenten daar recht op.